Planetenparade aan de avondhemel in januari en februari
MAASGOUW - In januari en februari is aan de avondhemel een heuse "planetenparade" zichtbaar.
‘Tussen 2 januari en 5 maart 2025 zijn in de meeste nachten zes planeten van ons zonnestelsel tegelijk zichtbaar’, vertelt Marc van der Sluys. Hij is redacteur van de webpagina hemel.waarnemen.com en docent Sterrenkunde aan de Universiteit Utrecht.
Een parade van planeten
‘In ongeveer de helft daarvan is ook de maan te zien. In het begin van deze periode - tot en met 23 februari - is dan alleen Mercurius niet te zien; vanaf 25 februari is alleen Saturnus onzichtbaar. Na 5 maart verdwijnt eerst Neptunus uit beeld, daarna ook Mercurius en Venus.’
’s Avonds kun je deze parade van planeten tussen 17.30 uur en 20.30 uur met het blote oog zien, al variëren de tijden wel van nacht tot nacht. Zo is dit aan het begin of einde van een periode erg kort, slechts één uur of minder. Maar tijdens het "hoogtepunt" tussen 11 en 14 januari is dit meer dan drie uur, tussen circa 17.30 uur en 20.30 uur.
'Als je rond 19.00 uur buiten met je gezicht naar het zuiden gericht staat, zijn helemaal links - iets achter je in het oostnoordoosten - Mars als heldere rode "ster" en de maan te zien. Links voor je in het zuidoosten de heldere Jupiter en de - zonder verrekijker onzichtbare – Uranus. En rechts voor je in het zuidwesten de - zonder telescoop onzichtbare - Neptunus, de zwakke Saturnus en de zeer heldere planeet Venus.
Aan de avondhemel
Tussendoor verdwijnt de maan twee keer. Dat gebeurt gedurende een week of twee rond nieuwe maan: van 17 tot 29 januari en tussen 14 en 27 februari. Daarbuiten zijn er periodes van tweemaal vijftien en eenmaal zes nachten met zes planeten en de maan aan de avondhemel te zien. De laatste keer dat dit gebeurde was in september vorig jaar: vijf nachten, waarbij alleen Venus onzichtbaar bleef. De volgende keer vindt plaats in augustus 2025: negen nachten, waarbij Mars als enige niet te zien zal zijn.
Maar zo'n “planetenparade” oftewel "planetenconstellatie" is deels wel een recente hype en dan vooral online. Marc van der Sluys legt uit: 'Normaal gesproken, in ruim 87 procent van de nachten, zijn er wel drie tot vijf planeten met of zonder de maan tegelijk zichtbaar. Zes of meer planeten - inclusief de maan - komen voor in bijna 10 procent van de nachten. En zeven of meer in ruim 1 procent van de nachten. Dus in werkelijkheid is dit fenomeen niet zo bijzonder en zeldzaam dan iedereen wel denkt.'
Hierbij komt nog dat voor de planeten Uranus, Neptunus en vaak ook voor Mercurius een verrekijker of telescoop nodig is. ‘Je ziet dan bijvoorbeeld alleen Neptunus en niet in één blik de andere planeten’, verklaart Van der Sluys. ‘Van de zes zichtbare planeten zijn er maximaal vier met het blote oog zichtbaar, plus natuurlijk de maan zelf.’
Ecliptica
Toch is het aardig om op een heldere avond naar buiten te stappen. De verschillende planeten en de maan staan namelijk op een rij, verspreid over de hemel. Samen vormen ze een denkbeeldige gekromde lijn die de ecliptica oftewel dierenriem wordt genoemd; die het vlak van het zonnestelsel, waarin de planeten baantjes draaien, aan de hemel weergeeft. ‘Die lijn kun je "zien" door in gedachten de planeten en de maan met elkaar te verbinden’, zegt Van der Sluys. ‘Dat geeft een klein beetje inzicht in hoe ons zonnestelsel er vanaf de aarde uitziet.’
*Kaartje van de hele sterrenhemel voor 13 januari om 19.00 uur. De witte stipjes zijn de sterren, verbonden tot sterrenbeelden door de blauwe lijntjes. De gele stippen met symbooltjes zijn de planeten; in de legenda linksboven is te zien welk symbool voor welke planeet staat. De maan is te zien als grijs plaatje. Neptunus is te zwak om weer te geven op dit kaartje. Hetzelfde geldt eigenlijk voor Uranus, maar die is er toch bij gesmokkeld. Wil je een hemelkaartje voor een ander moment maken? Ga dan naar de hemelkaart-app op de webpagina van hemel.waarnemen.com.
