MAASGOUW – In de nacht van donderdag 14 op vrijdag 15 december vindt het maximum plaats van de meteorenzwerm: de Geminiden. Dit is de tweede grootste jaarlijkse meteorenzwerm aan de sterrenhemel.
Dit jaar zijn de astronomische omstandigheden gunstig in de nacht van donderdag op vrijdag. Op een donkere plek en bij helder weer zijn met het blote oog tot wel vijfenzestig ‘vallende sterren’ per uur te zien. Zo voorspelt Dr. Marc van der Sluys, sterrenkundige aan de Universiteit Utrecht en de maker van hemel.waarnemen.com.
Geminiden
‘De Geminiden zijn vernoemd naar het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini), waar de meteoren vandaan lijken te komen’, verklaart hij. ‘Dit sterrenbeeld staat bij ons in december ’s avonds boven de oostelijke en ’s ochtends boven de westelijke horizon. De meteorenzwerm, die bestaat uit achtergelaten puin van de planetoïde en mogelijk uitgedoofde komeet ‘Phaethon’, zien wij ieder jaar rond dezelfde datum. Dit komt doordat de aarde in haar baan om de zon door die puinwolk beweegt. De Geminiden kenmerken zich door hun grote aantallen, hun helderheid, hun gelige kleur en de korte sporen die ze nalaten.’
Zandkorrel
‘Vallende sterren zijn lichtflitsen die af en toe aan de sterrenhemel verschijnen’, vervolgt Van der Sluys. ‘De flitsen zelf hebben niets met sterren te maken. Maar worden juist veroorzaakt door ruimtepuin, dat vaak niet groter is dan een zandkorrel en circa honderd kilometer boven ons hoofd in de aardatmosfeer terechtkomt. Door de hoge snelheden comprimeert en verhit de lucht vóór zo’n gruisdeeltje en gaat hierdoor gloeien. Dit zien wij als een kleine flits. De snelheden van de Geminiden zijn gemiddeld zo’n 125.000 km per uur.’
Meteoren
De piek van de Geminiden is met minder dan 24 uur vrij kort en daardoor valt het maximum regelmatig ongunstig. Dit jaar is die piek al om 17.30 uur en dat is allerminst ideaal. Het zorgt er namelijk voor, dat het beste moment om de meteoren waar te nemen al rond 1.00 uur ’s nachts valt. Dat is vroeger dan gebruikelijk. Toch zijn de omstandigheden dit jaar nog redelijk gunstig, doordat de maan voor slechts vijf procent verlicht is en onder de horizon staat. Het aantal meteoren neemt gedurende de nacht toe: van zo’n 30 tot 40 per uur rond 21.00 uur, als je naar het oosten kijkt. En in het zuidoosten van zo’n 55 tot 75 per uur rond 1.00 uur. Een nacht eerder kun je rond 5.00 uur circa 40 tot 55 meteoren waarnemen.
Blote oog
Dit jaar is het maximum minder hoog dan de extreme piek van 2021. Maar het is in ieder geval hoger dan afgelopen jaar en komend jaar. Ook in 2025 en 2026 valt de zwerm weer gunstig, volgens Van der Sluys. Om de meteoren waar te nemen, is geen speciale apparatuur nodig. Het blote oog, een heldere hemel en warme kleding volstaan. Als je op een donkere plaats staat, kun je waarschijnlijk ook de zwakkere meteoren waarnemen. Op minder donkere locaties is mogelijk minder dan de helft van de ‘vallende sterren’ zichtbaar. Meer informatie is te vinden op de webpagina van hemel.waarnemen.com.
*De hemelkaart toont de sterrenhemel in zuidoostelijke richting, op 15 december om 0.45 uur, wanneer de meeste Geminiden te zien zijn. De groene balk onderin is de horizon. De gele cirkel geeft het punt aan de hemel aan, waar de meteoren vandaan lijken te komen. De sporen stellen schematisch meteoren voor. De blauwe lijnen tonen de sterrenbeelden met de naam in ieder sterrenbeeld vermeld. Links is de steelpan in de Grote Beer te herkennen, rechts het wintersterrenbeeld: Orion.
